Καταργούν τη Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας;

Πηγή:http://aristotelous17.wordpress.com

Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, η εισήγηση του Γενικού Γραμματέα Π. Καλλίρη προς την επιτροπή που επεξεργάζεται την αναδιοργάνωση του Οργανισμού του Υπουργείου Υγείας (static.diavgeia.gov.gr/doc/Β45ΝΘ-8ΒΕ) προβλέπει την κατάργηση της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας και τον υποβιβασμό της σε τμήμα της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Υγείας. Οι ίδιες πηγές μιλούν ακόμα και για συγχώνευση της Διεύθυνσης με τη Διεύθυνση Εξαρτήσεων.

Αν ευσταθούν οι πληροφορίες μας και η κυβέρνηση και ο υπουργός υγείας Α. Λυκουρέντζος προχωρήσουν σε αυτές τις καταργήσεις, οι συνέπειες θα είναι εξαιρετικά σοβαρές.

Η Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας εδώ και δεκαετίες σχεδιάζει και υλοποιεί ένα από τα πιο φιλόδοξα (παρά τις αστοχίες και τα λάθη του) Εθνικά Προγράμματα για τη δημόσια υγεία, το Πρόγραμμα Ψυχαργώς.

Το Ψυχαργώς είναι ένα πρόγραμμα δράσεων με δεκαετή χρονικό ορίζοντα, που στοχεύει να καλύψει σταδιακά όλες τις ανάγκες σε εθνικό επίπεδο στον τομέα της Ψυχικής Υγείας. Βασική φιλοσοφία της εθνικής πολιτικής για την ψυχική υγεία την τελευταία εικοσαετία, όπως περιγράφεται από τον θεμελιακό νόμο 2716/1999, είναι ο σεβασμός στα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών και ο προσανατολισμός στις αρχές της αποασυλοποίησης, της τομεοποίησης, της διαρκούς ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και της κοινωνικής επανένταξης των ψυχικά ασθενών.

Με τη σκοπούμενη κατάργηση της Διεύθυνσης, διακινδυνεύεται το μέλλον της Εθνικής Πολιτικής για την ψυχική υγεία. Η απόπειρα κατάργησής της πρέπει να ειδωθεί στο γενικότερο πλαίσιο της μνημονιακής πολιτικής για την υγεία και τη δημόσια διοίκηση. Τα τελευταία χρόνια, οι συνεχείς περικοπές στις δαπάνες για τη δημόσια υγεία, αλλά και οι διαθεσιμότητες εργαζόμενων και η απαγόρευση προσλήψεων στη δημόσια διοίκηση, υποθηκεύουν το μέλλον της πολιτικής υγείας και πλήττουν άμεσα το δημόσιο χαρακτήρα της.

Η εφαρμογή των νεοφιλελεύθερων επιταγών για τη συρρίκνωση των κοινωνικών δαπανών έχουν ανυπολόγιστες συνέπειες για τον ευαίσθητο χώρο της Ψυχικής Υγείας. Ήδη, η διαδικασία αποασυλοποίησης των ασθενών και η κατάργηση των ψυχιατρείων – ασύλων βρίσκεται σε κίνδυνο. Στα δημόσια νοσοκομεία και στις δομές τους, το ελλιπές προσωπικό, οι εξοντωτικές συνθήκες εργασίας, οι ελλείψεις σε βασικό υλικοτεχνικό εξοπλισμό, η περικοπή των προϋπολογισμών και το κούρεμα των αποθεματικών των ιδρυμάτων δημιουργούν μια κατάσταση που αρχίζει να θυμίζει επικίνδυνα το άσυλο της Λέρου κατά τη δεκαετία του 80.

Στα ΝΠΙΔ (ΜΚΟ), που παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες ψυχικής υγείας ενταγμένα στο πλαίσιο του δημόσιου συστήματος ψυχικής υγείας και χρηματοδοτούμενα από τον κρατικό προϋπολογισμό, η ελλιπής χρηματοδότηση δημιουργεί ανυπέρβλητα προβλήματα λειτουργίας. Ήδη πολλές δομές (οικοτροφεία, ξενώνες, κέντρα ημέρας, κέντρα ψυχικής υγείας, κινητές μονάδες) των ΝΠΙΔ υπολειτουργούν, 2.500 εργαζόμενοι παραμένουν απλήρωτοι για πάνω από έξι μήνες και 30.000 ασθενείς κινδυνεύουν να αποστερηθούν βασικής περίθαλψης και να οδηγηθούν είτε στο δρόμο, είτε πίσω στα άσυλα. Ενδεχόμενη αναστολή λειτουργίας των παραπάνω δομών, εκτός των καταστροφικών κοινωνικών συνεπειών, θα σημάνει και παραβίαση διεθνών υποχρεώσεων της χώρας έναντι της ευρωπαϊκής ένωσης, καθώς η δημιουργία των περισσότερων από τις ανωτέρω δομές χρηματοδοτήθηκε από κοινοτικά κονδύλια.

Θα ήταν παράλειψη βέβαια να μην αναφερθούν οι «αστοχίες», τα λάθη και οι παραλείψεις των προηγούμενων πολιτικών ηγεσιών αλλά και κάποιων προϊσταμένων της διεύθυνσης, που οδήγησαν πολλές φορές σε διακριτική μεταχείριση (κάτι το οποίο ουσιαστικά μεταφράζεται σε χρηματοδότηση) διαφόρων ιδιοκτητών ΜΚΟ εις βάρος άλλων, που δεν ανήκαν στους … ημετέρους, αλλά κυρίως εις βάρος των δομών που υπάγονται καθαρά στο Δημόσιο Τομέα. Η συστηματική και συνεχής «προτίμηση» στις λεγόμενες ΑΜΚΕ (Αστικές Μη Κερδοσκοπικές Εταιρείες) που δραστηριοποιούνται στον χώρο της Ψυχικής Υγείας οδήγησαν στην απαξίωση των δημόσιων φορέων και, κατά την συνήθη πρακτική των τελευταίων ετών, στην πορεία ουσιαστικής υποκατάστασης αυτών από τις πρώτες, ή ακόμη χειρότερα από τις Ιδιωτικές Ψυχιατρικές Κλινικές, οι οποίες στην συντριπτική τους πλειοψηφία αποτελούν αποθήκες ανθρώπων ή πάρκινγκ ηλικιωμένων, οι οποίες δεν υπάγονται σε κανέναν ουσιαστικό έλεγχο, ως προς την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχουν.

Οι επιλογές των εκάστοτε πολιτικών ηγεσιών δεν μπορούν παρά να εντάσσονται στο γενικότερο πλαίσιο και τις επιδιώξεις της νεοφιλελεύθερης πολιτικής  για «λιγότερο κράτος» (ή πιο όμορφα «επιτελικό κράτος») που εφάρμοσε με μεγάλη επιτυχία ο απερχόμενος Υπουργός Υγείας και έρχεται να συνεχίσει ο νυν. Σε αυτές τις επιλογές βρήκαν απέναντί τους αρκετούς από τους εργαζόμενους της ίδιας της Διεύθυνσης (που απειλήθηκαν για αυτή τους την “απείθεια” με πειθαρχικές διώξεις) όσο και τους εργαζόμενους στις δομές Ψυχικής Υγείας που αποτελούν άλλωστε και την «γραμμή του πυρός» σε ένα ιδιαίτερα απαιτητικό και ψυχοφθόρο εργασιακό περιβάλλον. Συνεπώς, ακόμα και αυτή η παράμετρος γεννά υποψίες σε σχέση με τα κίνητρα μιας τέτοιας «μεταρρύθμισης».

Ενδεχόμενος υποβιβασμός της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας σε τμήμα, θα συνεπαγόταν τα ακόλουθα:

-          Υπαγωγή της Διεύθυνσης και, συνεπακόλουθα, της πολιτικής για την ψυχική υγεία σε μια διεύθυνση με άλλα χαρακτηριστικά και στόχευση. Είναι πρακτικά αδύνατον να αντιληφθούμε πώς “χωράει” στο σχεδιασμό της πρωτοβάθμιας υγείας, μια διεύθυνση που ασχολείται και με τις τρεις βαθμίδες υγείας. Οι δομές της ψυχικής υγείας δεν έχουν αποκλειστικά προληπτικό προσανατολισμό, αλλά συμπεριλαμβάνουν την πρόληψη, τη θεραπεία, την έρευνα και την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση. Η προσέγγιση της πολιτικής για την ψυχική υγεία δεν μπορεί παρά να είναι ολιστική και να στοχεύει τόσο στην πρόληψη των γενεσιουργών αιτίων όσο και στην αποκατάσταση των πασχόντων. Η ένταξη στην πρωτοβάθμια, χωρίς καμία μελέτη, σχεδιασμό ή διαβούλευση, πιθανότατα θα έχει ως αποτέλεσμα τη σταδιακή και σιωπηλή  απαξίωση των υπολοίπων βαθμίδων υγείας.

-          Μείωση των οργανικών θέσεων. Αυτό θα σημαίνει τη de facto υποστελέχωση της υπηρεσίας. Αυτή τη στιγμή, στη Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας απασχολούνται 15 εργαζόμενοι (συμπεριλαμβανομένων των προϊσταμένων), οι οποίοι είναι ήδη πολύ λίγοι για να ανταπεξέλθουν στον ολοένα αυξανόμενο όγκο δουλειάς. Πριν από δύο μήνες απολύθηκαν από τη Διεύθυνση 5 συνάδελφοί μας. Το πρόγραμμα Ψυχαργώς αφορά εκατοντάδες δομές, χιλιάδες εργαζόμενους και δεκάδες χιλιάδες εξυπηρετούμενους. Οι 15 εργαζόμενοι είναι πρακτικά αδύνατο να σχεδιάσουν τις απαραίτητες παρεμβάσεις στην εθνική πολιτική, να μελετούν τα δεδομένα, να διαχειριστούν και να ελέγξουν όλους τους φορείς. Με τον υποβιβασμό της Διεύθυνσης σε τμήμα θα χαθούν κι άλλες θέσεις εργασίας. Η ουσιαστική αδυναμία του στελεχιακού δυναμικού να ανταποκριθεί στις εργασιακές ανάγκες θα σημάνει τη σταδιακή απαξίωση της ψυχικής υγείας και εν συνεχεία την ανάθεση των αρμοδιοτήτων της Διεύθυνσης σε ιδιώτες. Ο πρώτος υποψήφιος (Εταιρία Διαδικασία Α.Ε. -www.diadikasia.gr/-) να αναλάβει το έργο της Διεύθυνσης βρίσκεται ήδη μέσα στο Υπουργείο Υγείας, με το ρόλο του Μηχανισμού Υποστήριξης του προγράμματος Ψυχαργώς.

-          Ένα ακόμα ενδεχόμενο είναι η διάχυση των αρμοδιοτήτων της Διεύθυνσης σε περιφερειακά όργανα. Ένας από τους βασικούς στόχους του προγράμματος Ψυχαργώς είναι μεν η τομεοποίηση, δηλαδή η ανάληψη ολοένα και περισσότερων αρμοδιοτήτων από τις ΤΕΨΥ, τις Τοπικές Επιτροπές Ψυχικής Υγείας, που αναπτύσσονται σε όλη την επικράτεια και στελεχώνονται από επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Όμως η τομεοποίηση δεν μπορεί να σταθεί χωρίς κεντρικό σχεδιασμό από έμπειρα στελέχη. Η αναμενόμενη απογύμνωση της υπηρεσίας από στελέχη και αρμοδιότητες θα έχει ως επακόλουθο μία στρεβλή περιφερειοποίηση, ανάλογη και εξίσου αποτυχημένη του Καλλικράτη.

-          Αποδυνάμωση της διαπραγματευτικής ισχύος της Διεύθυνσης, απέναντι σε άλλες οργανωτικές μονάδες του κράτους και συνεπακόλυθη υπονόμευση του σχεδιασμού απορρόφησης των κοινοτικών κονδυλίων για την ενίσχυση των δομών του Ψυχαργώς.

Δυστυχώς για όποιον παρακολουθεί τις πολιτικές και κατά συνέπεια οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις των τελευταίων τριών ετών στην Ελλάδα, αυτά τα ενδεχόμενα λίγο εκπλήσσουν. Η απαξίωση της Ψυχικής Υγείας εντάσσεται, όπως εύκολα αντιλαμβανόμαστε, στα πλαίσια της «εκκαθάρισης» της κοινωνίας από τις ασθενέστερες ομάδες της. Μετανάστες, λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας, χρήστες ουσιών που προσπαθούν να απεξαρτηθούν αλλά και καρκινοπαθείς, ασθενείς που το υγειονομικό σύστημα “αδυνατεί” να καλύψει τις θεραπείες και τα έξοδα νοσηλείας τους, άτομα με αναπηρία μπαίνουν συνεχώς στο κυβερνητικό στόχαστρο. Οι κυεβρνητικές εξαγγελίες θυμίζουν επικίνδυνα τις προπαγανδιστικές αφίσες του Γ’ Ράιχ, με τις οποίες ο λαός «ενημερωνόταν» πόσο του «κοστίζει» ένα άτομο με ειδικές ανάγκες. Αυτό που πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε είναι πως η υπεράσπιση αυτών των ανθρώπων αποτελεί ουσιαστικά και εν τοις πράγμασι υπεράσπιση του δημόσιου αγαθού της υγείας. Άλλωστε ο πολιτισμός μιας κοινωνίας αντικατοπτρίζεται στον τρόπο με τον οποίο αυτή αντιμετωπίζει τις πιο ευπαθείς κοινωνικές ομάδες της…